ประวัติวัดเขาพระอานนท์ (โบราณสถานแห่งชาติ) วัดเขาพระอานนท์ สร้างเมื่อ พ.ศ. 1890 สมัยกรุงสุโขทัย โดยพระยาลิไทย ได้เสด็จประพาสหัวเมืองทางใต้ มี ชุมพร ไชยา นครศรีธรรมราช และได้ โปรดเกล้าให้เจ้าฟ้าพี่ยาเธอก่อสร้างวัดบนยอดเขาพระอานนท์และเจ้าฟ้า พี่ยาเธอเป็นเจ้าอาวาสองค์แรกของวัดนี้ วัดเขาพระอานนท์ เป็นวัดที่อยู่ของพระราชาคณะ เป็นวัดหลวง ขึ้นตรงต่อกรุงสุโขทัย เมื่อกรุงสุโขทัยสิ้นอำนาจก็ได้สถาปนาให้ขึ้นกับกรุงศรี อยุธยา และกรุงรัตนโกสินทร์ตามลำดับ ต่อมาสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้ขึ้น ครองราชสมบัติหลายพระองค์ จนมาถึง พระเจ้าหลานเธอพระเจ้ารามาธิบดี บรมจักรพัตราธิราช เสวยราชสมบัติในเดือน 5 ปีวอก โทศก พ.ศ. 2366 เวลาล่วงมาได้ 6 ปี ถึงปีฉลู เอกศก พ.ศ. 2371 กรุณาโปรดเกล้าให้เจ้าหน้าที่ คือ 1. หลวงวิจารย์อาวุธ กรมกลาโหม เป็นแม่กอง 2. ขุนทิพย์สมบัติ กรมท่า 3. นายรอด มหาดเล็ก เวรฤก 4. พันอนาประทาน กรมมหาดไทย 5. ขุนอินทรสมบัติ กรมสรรพากรใน 6. นายศรีเถียร กรมวัง 7. หมื่นวิจารย์ กรมนา 8. ขุนเทพสุภา ข้าหลวงกรมราชวังบวร เป็นผู้ออกสํารวจ เมืองชุมพร, ไชยา, นครศรีธรรมราช และได้ขึ้น ทะเบียนวัดเขาพระอานนท์อยู่ในการปกครองดูแล ของกรมศิลปากร เมื่อ วันที่ 17 กันยายน 2479 ประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่มที่ 53 ตอนที่ 34 มีหลักฐานที่หน่วย 8 นครศรีธรรมราช และกรมศิลปกรใต้บูรณะพระอุโบสถ ครั้งที่ 3 เมื่อ พ.ศ. 2530/ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นโบราณสถาน เมื่อวันที่ 21 ธันวาคม พ.ศ. 2544/ปัจจุบัน พ.ศ. 2565 วัดเขาพระอานนท์ มีอายุ 675 ปี