พิพิธภัณฑ์เมืองเลย เกิดจากการที่จังหวัดเลย ได้ปรับปรุง อาคารศาลากลางจังหวัดเลย (หลังเก่า)ซึ่งเคยเป็นที่ประทับแรมของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลเดชมหาราช และสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ เมื่อครั้งเสด็จเยี่ยมพสกนิกรชาวจังหวัดเลย ระหว่างวันที่ 6 7 พฤศจิกายน 2498 และเพื่อเป็นการระลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณ ของล้นเกล้าล้นกระหม่อมทั้งสองพระองค์ในครั้งนี้จึงได้มีการจัดทำโครงการเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวในวโรกาสที่เจริญพระชนมพรรษา 7 รอบ 84 พรรษา 5 ธันวาคม 2554 และนำเอาพระบรมฉายาลักษณ์ ประดิษฐานไว้ให้พสกนิกรชาวไทยโดยเฉพาะชาวเมืองเลย ได้มีการเชิญนักวิชาการจากมหาวิทยาลัยราชภัฏเลย นักประวัติศาสตร์ได้ปรึกษา หารือ สืบค้นหาหลักฐานแล้วกำหนดโซนการเรียนรู้ เป็น 7 โซน