สร้างขึ้นเพื่อเป็นอนุสรณ์ เมื่อครั้งสมเด็จพระนเรศวรมหาราช เสด็จยกกองทัพมาที่ ต.หนองบัวลำภู เมื่อพ.ศ. 2117 ซึ่งอยู่ในช่วงที่เป็นเมืองขึ้นของกรุงหงสาวดี เพื่อไปช่วยพระเจ้ากรุงหงสาวดีตีกรุงศรีสัตตนาคนหุต (เมืองเวียงจันทน์) สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงประชวร เป็นไข้ทรพิษเสียก่อน พระเจ้ากรุงหงสาวดีจึงให้ยกทัพกลับกรุงศรีอยุธยา พระอนุสาวรีย์และศาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราชตั้งอยู่ที่บริเวณสวนสาธารณะหนองบัว ในวันที่ 25 มกรามของทุกปี จังหวัดจะจัดให้มีงานเฉลิมฉลองและพิธีถวายสักการะบวงสรวงดวงพระวิญญาณสมเด็จพระนเรศวรมหาราช